Wanneer het incident plaatsvindt op de werkplek zelf, verandert de hele context. Wat eerst een veilige omgeving was, wordt nu geassocieerd met stress, angst of gevaar. Volgens cijfers van vakbond CNV te maken gehad met agressie op het werk. Een aanzienlijk deel hiervan blijft onder de radar, met alle gevolgen van dien.
Cijfers van agressie tegen medewerkers
Agressie tegen publieke medewerkers neemt toe in Nederland. Cijfers uit onderzoek van het CNV (2024) onder 1000 leden in de publieke sector (zorgmedewerkers, ambulancepersoneel, gevangenispersoneel, OV-personeel en beveiligers) zijn schokkend. Bijna driekwart (72%) van de hulpverleners heeft te maken met schelden en bedreigen door burgers, patiënten of cliënten. Een derde heeft fysiek geweld meegemaakt, zoals slaan en schoppen. 1 op de 10 is gewond geraakt door agressie op het werk. Bijna driekwart van de ondervraagden stelt dat de agressie toeneemt.
Onvrede over steun van werkgever
De helft van de werkgevers biedt geen psychische ondersteuning aan werkenden die te maken hebben met agressie. 53% van de werknemers is ontevreden over de ondersteuning die hun werkgever biedt als ze met agressie te maken hebben
Hoe je reageert maakt het verschil
Als leidinggevende ben je in deze fase bepalend voor het herstel van de veiligheid, het vertrouwen in de organisatie en het welzijn van alle betrokkenen. Jouw aanpak heeft direct invloed op hoe mensen zich gesteund voelen, of juist niet.
Wat je moet weten
Een misdrijf op de werkvloer raakt altijd meer dan één persoon. Natuurlijk staat het directe slachtoffer centraal, maar ook collega’s, leidinggevenden en het team als geheel voelen de impact. Het gevoel van veiligheid kan verdwijnen, zelfs op een plek die eerst vertrouwd en veilig voelde.
Je kunt verschillende reacties in het team verwachten. Sommige collega’s voelen zich onveilig of gespannen. Anderen ervaren onzekerheid over hun plek binnen het team of over hoe ze moeten reageren. Het functioneren van het team verandert: de sfeer kan omslaan, de productiviteit afnemen, en de samenwerking kan onder druk komen te staan. Zeker als de dader een collega is, kunnen loyaliteitsconflicten ontstaan en voelt het alsof je moet kiezen tussen mensen die je dagelijks ziet.
Sommige collega’s – getuigen in het bijzonder – kunnen zelf klachten ontwikkelen. Dat noemen we secundaire traumatisering. En misschien wel het belangrijkste om te weten: iedereen reageert anders. De één wordt stiller, de ander raakt sneller geëmotioneerd, en weer een ander lijkt onverstoorbaar. Dat kan verwarrend zijn, maar dit is normaal.
Juridische en organisatorische gevolgen
Als werkgever heb je een zorgplicht: je bent verantwoordelijk voor een veilige werkomgeving. Als er iets misgaat, kan dit juridische en organisatorische gevolgen hebben. Denk aan:
- Het melden van ernstige incidenten bij inspectie of autoriteiten.
- Het nemen van maatregelen om herhaling te voorkomen.
- Mogelijke aansprakelijkheid bij onvoldoende preventie of bescherming.
Zorg dat je, samen met HR en eventuele juridische adviseurs, goed op de hoogte bent van wat er wanneer vereist is. Juist in deze situaties is duidelijkheid essentieel.
Als de dader (vermoedelijk) een collega is
Wanneer het incident is veroorzaakt door een medewerker, komt er veel op je af. Je staat als leidinggevende voor een dubbele opdracht: zorg dragen voor het slachtoffer én zorgvuldig omgaan met de vermeende dader.
Dat vraagt om een extra zorgvuldig proces. Houd bijvoorbeeld rekening met de onschuldpresumptie – iemand is pas schuldig als dat juridisch is vastgesteld. Tegelijk is het belangrijk dat iedereen zich veilig blijft voelen.
Wees ook voorzichtig in je communicatie naar het team. Informeer feitelijk, zonder details of oordeel. Zo voorkom je onnodige partijvorming roddelen en ander ongewenst gedrag op de werkvloer.
Wat kun je doen als leidinggevende?
Je hoeft het niet allemaal te weten of op te lossen. Maar jouw houding en keuzes hebben wél veel invloed op hoe veilig, gesteund en serieus iemand zich voelt.
Onderstaande stappen helpen je om richting te geven, zonder de regie over te nemen. Zo bouw je mee aan herstel – voor het slachtoffer én het team.
-
1. Zorg voor directe veiligheid
Na het incident staat veiligheid voorop. Zorg dat het slachtoffer zich fysiek én emotioneel kan terugtrekken in een rustige ruimte. Schakel hulpdiensten in als dat nodig is. Blijf nabij zonder aan te dringen, en bied iemand de kans om op adem te komen.
-
2. Coördineer communicatie zorgvuldig
Overleg met het slachtoffer wat er gedeeld mag worden, en met wie. Geef het team een neutrale, feitelijke update. Te weinig informatie kan leiden tot onrust en speculatie, maar te veel details zijn vaak schadelijk. Wees transparant over de stappen die worden gezet – dat geeft rust en houvast.
-
3. Ondersteun het slachtoffer persoonlijk
Wat iemand nodig heeft, verschilt per situatie. Bied praktische hulp bij aangifte of administratieve zaken. Denk ook mee over het werk: kan iemand tijdelijk andere taken doen? Is thuiswerken mogelijk? Zorg dat psychologische hulp beschikbaar is, en
-
4. Vergeet het team niet
Het team als geheel is geraakt. Bied de mogelijkheid tot opvang of een gezamenlijk gesprek. Let op signalen van stress, angst of afstand binnen de groep. Voorkom dat er polarisatie ontstaat. Neem maatregelen zichtbaar en serieus – dat versterkt het vertrouwen.
-
5. Blijf betrokken, ook op de lange termijn
Herstel stopt niet na één week. Houd contact, ook als iemand (tijdelijk) afwezig is. Wees alert rond momenten die extra zwaar kunnen zijn, zoals een rechtszaak of de herdenkingsdatum van het incident. Evalueer regelmatig of het beleid of de veiligheidsmaatregelen moeten worden aangepast.
-
6. Denk ook aan jezelf
