Overval

Bij een overval kan (ernstig) geweld worden gebruikt. Dit kan voor jouw naaste traumatisch zijn. Daarom heeft een overval vaak meer gevolgen dan alleen verlies van geld en/of spullen.

Door het geweld kan er lichamelijke schade zijn ontstaan. Hierdoor kan het lang duren voordat jouw naaste weer helemaal hersteld is, en bijvoorbeeld weer kan werken.

Ook kan jouw naaste last hebben van psychische klachten. Denk aan:

• PTSS;
• angst;
• paniekaanvallen;
• slaapproblemen, en
• een groot gevoel van onveiligheid.

Deze gevolgen zijn niet altijd direct zichtbaar voor de omgeving.

De overval zelf zorgt vaak al voor heftige emoties. Daarnaast kan jouw naaste extra stress ervaren door alles wat erbij komt kijken. Zoals het doen van aangifte, een mogelijke strafzaak en het regelen van een schadevergoeding.

Het is fijn als je jouw naaste in dit proces kunt steunen. En goed om te weten dat heftige uitingen niet persoonlijk bedoeld zijn.

Houd er rekening mee dat geen één situatie hetzelfde is. Iedereen kan anders op een overval reageren en ook de gevolgen zijn voor iedereen anders.

De situatie kan ook op jou diepe indruk maken. En je kunt bijvoorbeeld boos worden op de overvaller.

Ondanks de sterke emoties die je mogelijk ervaart, is het belangrijk om rustig te blijven. Probeer vooral goed te luisteren naar wat jouw naaste meemaakt of heeft meegemaakt. En probeer zijn of haar emoties daarbij te erkennen.

Het is ook voor jou heftig om te horen dat jouw naaste is overvallen. Het is normaal dat je niet goed weet wat je moet zeggen. Wees niet bang om dit aan te geven.

Een eerste reactie zou kunnen zijn: ”Ik vind het zo erg voor je. Ik ben er voor je als je erover wilt praten of hulp nodig hebt.”

Een luisterend oor of een arm om de schouder is vaak al heel waardevol.

Je kunt vragen of jouw naaste er behoefte aan heeft om te praten over wat er gebeurd is. En over de gevoelens die hierdoor zijn ontstaan.

Sommige mensen praten hier graag over. Anderen liever niet, omdat dit bijvoorbeeld opnieuw voor verdriet zorgt, of voor herbelevingen. Door het te vragen kan jouw naaste zelf vertellen wat hij of zij fijn vindt.

Voor jouw naaste is het heel fijn te weten dat je betrokken bent bij zijn of haar situatie. Je kunt dit laten zien door bijvoorbeeld te zeggen:

• ”Ik zie hoe erg het voor je is”,
• ”Ik vind het verschrikkelijk dat jij dit hebt meegemaakt”, of
• ”Hoe kan ik er voor je zijn?”

Natuurlijk wil je heel graag dat jouw naaste zich snel beter voelt. En mogelijk denk je daarom al snel in oplossingen. Maar het trauma en de gevolgen kunnen meestal niet direct worden opgelost. En voor het herstel van jouw naaste is het vooral belangrijk dat zijn of haar gevoelens worden erkend.

Voor mogelijke schuldgevoelens geldt hetzelfde. Wat er gebeurd is, is natuurlijk nooit de schuld van jouw naaste en dit besef is belangrijk voor het herstel. Toch kun je beter zeggen “Het is niet jouw eigen schuld”, dan “Je moet je niet schuldig voelen”. Ook het schuldgevoel kun je namelijk niet zomaar wegnemen; dit heeft tijd nodig om te verminderen.

Je steunt jouw naaste al heel veel door een luisterend oor te bieden. En hem of haar het gevoel te geven er niet alleen voor te staan.

Voor jouw naaste is het belangrijk te weten dat je er voor hem of haar bent. En dat hij of zij er niet alleen voor staat.

Het is heel normaal als je niet goed weet wat je voor jouw naaste kan doen. Je kunt altijd vragen hoe je hem of haar kan steunen. Zo kan hij of zij zelf aangeven waar behoefte aan is.

Een luisterend oor of arm om de schouder kan al voldoende zijn. Maar jouw naaste kan het bijvoorbeeld ook fijn vinden als je helpt bij:

• het bellen naar de verzekering;
• meegaan naar de politie, of
• het doen van aangifte.

Je kunt voorstellen om dit samen te doen. Het is daarbij wel belangrijk dat je jouw naaste zelf laat bepalen wat er wel en niet gebeurt.

Hulp aanbieden met de gewone dingen kan prettig zijn. Vraag of je jouw naaste kunt helpen met dingen als koken of de kinderen van school halen. Op deze manier kan hij of zij zelf vertellen welke hulp fijn is.

Het kan zijn dat jouw naaste het gevoel heeft dat hij of zij de overval had kunnen voorkomen. En zich daarom schuldig voelt over wat er gebeurd is. Terwijl jouw naaste absoluut niet schuldig is aan wat hem of haar is aangedaan.

Voor het herstel van jouw naaste is het belangrijk te horen dat hij of zij niet zelf schuldig is. Probeer dit te blijven zeggen en leg uit dat de dader dit nooit had mogen doen.

Je kunt daarbij beter zeggen “Het is niet jouw schuld” dan “Je moet je niet schuldig voelen”. Zo maak je de onschuld van jouw naaste duidelijk, en erken je ook zijn of haar gevoelens. Een schuldgevoel kun je namelijk niet zomaar wegnemen: het heeft vaak tijd nodig om te verminderen.

Mogelijk vindt jouw naaste het fijn als je meedenkt over hoe je het gevoel van veiligheid kunt herstellen. Bijvoorbeeld door samen te lezen over wat je kunt doen om de omgeving veiliger te maken.

Op de website van de politie lees je verschillende tips. Zoals hoe je je huis veiliger kunt maken, en hoe je een winkel of bedrijf veiliger kunt maken.

Je kunt jouw naaste vertellen over de hulp en (h)erkenning die hij of zij kan vinden via Slachtofferwijzer. Op deze pagina vindt jouw naaste:

• verhalen van anderen die een overval meemaakten;
• organisaties die contact met lotgenoten organiseren;
• organisaties die professionele hulp en advies bieden;
• informatie over zijn of haar rechten, het strafproces en mogelijke schadevergoeding, en
• meer informatie over een overval.

Je kunt jouw naaste vertellen over de rechten die hij of zij heeft. Zoals het recht op aangifte doen, een mogelijke schadevergoeding en gratis hulp.

Ook op kinderen kan een overval grote indruk maken. Met of zonder geweld.

Je kunt een kind vragen hoe het gaat, en of hij of zij iets nodig heeft. Verder is het belangrijk dat het gewone ritme zo snel mogelijk wordt hersteld. En dat er ruimte is om eerlijk over de gebeurtenis te praten.

Kinderen zijn vaak sterk en kunnen heftige gebeurtenissen meestal goed verwerken. Professionele hulp is daarom niet altijd nodig. Maar het is goed om dit in de gaten te houden.

Het kan voor jouw naaste pijnlijk zijn als je de situatie of zijn of haar emoties bagatelliseert. Ook als de overval al jaren geleden gebeurde. Probeer geen uitspraken te doen waardoor jouw naaste het gevoel krijgt niet serieus te worden genomen. Zoals:

• “Het had nog veel erger kunnen aflopen.”
• “Gelukkig zijn het alleen maar spullen.”
• “Het is nu al zo lang geleden.”

Het kan lastig zijn om te weten wat je het beste kunt zeggen. En hoe dat wat je zegt op jouw naaste overkomt.

Sommige uitspraken kun je heel goed bedoelen maar kunnen toch kwetsen, en zelfs schadelijk zijn. Bijvoorbeeld omdat je het zelf niet hebt meegemaakt, en toch zegt dat je snapt hoe hij of zij zich voelt. Probeer erop te letten dat je dit soort uitspraken voorkomt.

Wat je altijd zou kunnen zeggen, is:

“Ik heb het zelf niet meegemaakt, maar ik kan me voorstellen dat het heel heftig is. Ik vind het heel erg dat dit jou is aangedaan en ben er voor je als je erover wil praten.”

Sommige vragen of opmerkingen kunnen overkomen alsof jouw naaste de oplichting had kunnen voorkomen en/of zelf schuldig is. Zoals:

• “Misschien had je jouw waardevolle spullen ook niet zo in het zicht moeten leggen.”
• “Waarom heb je opengedaan terwijl je die persoon niet kende?”
• “Heb je dan geen slot op de deur?”

Lees meer over victim blaming op Slachtofferwijzer om te voorkomen dat je het schuldgevoel van jouw naaste onbedoeld vergroot.

Het verhaal dat jouw naaste je vertelt, kan bestaan uit losse stukjes van herinneringen. Mogelijk wil je proberen om hier een logisch verhaal van te maken door alle feiten helder te krijgen. Maar dit is niet nodig en vaak ook niet mogelijk.

Te veel vragen stellen, of vragen stellen waar twijfel uit kan blijken, kan kwetsen en schuldgevoelens versterken.

Het is het belangrijkst dat jouw naaste serieus genomen wordt.

Lees meer over victim blaming op Slachtofferwijzer om te voorkomen dat je het schuldgevoel van jouw naaste onbedoeld vergroot.

Mogelijk denk je te weten wat voor jouw naaste de beste manier is om met de gebeurtenis om te gaan. Toch heeft iedereen zijn eigen tempo en eigen manier hierin. Probeer daarom geen uitspraken te doen als:

• “Je moet je gevoelens niet wegstoppen.”
• “Je moet wel gewoon huilen, hoor.”
• “Als je er niet over praat, kun je het ook geen plek geven.”

Mogelijk denk je te weten welke acties voor jouw naaste het beste zouden zijn. Toch is het belangrijk dat je hem of haar zelf laat beslissen wat er wel en niet gebeurt. Zeg bijvoorbeeld niet: “Je moet echt naar de politie gaan.” Of “Nu wordt het echt tijd om weer eens op pad te gaan.”

Probeer altijd de grenzen en het eigen tempo van jouw naaste te respecteren, in plaats van te pushen.

Het is heel logisch dat je de situatie van jouw naaste misschien met iemand wilt delen. Bijvoorbeeld om te kunnen bespreken wat een goede volgende stap kan zijn. Toch is het verhaal iets persoonlijks, waar je met respect mee om moet gaan. Vraag dus altijd eerst aan jouw naaste of het oké is dat je dit met een ander deelt.

Het is begrijpelijk dat je jouw naaste zo goed mogelijk wil helpen. Toch is het belangrijk om je te blijven beseffen dat jouw hulp als naaste goed genoeg is. Je bent geen hulpverlener of psycholoog en die rol hoef je ook niet aan te nemen.